Co naukowcy mówią politykom? Apel o zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej

Opublikowane przez Justyna Zwolińska w dniu 23 kwietnia 202023 kwietnia 2020

Naukowcy wiedzą, jak sprawić, by 36% unijnego budżetu i połowa gruntów w UE przyczyniły się do przeciwdziałania zmianie klimatu i utracie bioróżnorodności. Wiedzą, jak działać, by rolnictwo w Europie stało się zrównoważone pod względem społecznym, środowiskowym i ekonomicznym. I jak sprawić, by kosztów środowiskowych, ekonomicznych i społecznych unijnej produkcji rolnej nie musiały ponosić obszary wiejskie na innych kontynentach. 

W apelu z 8 lutego 2020 ponad 3600 naukowców zwróciło się do instytucji Unii Europejskich o zaprzestanie pozorowania reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) w ramach zamkniętego procesu decyzyjnego (tak jak w poprzednich reformach WPR), który jest wykorzystywany do obrony interesów niewielu kosztem wielu.

Zdaniem naukowców postępujący kryzys klimatyczny oraz degradacja środowiska wymagają zmiany unijnej polityki rolnej, by przestała przyczyniać się do dwóch powyższych zjawisk, a stała się polityką dbającą o ochronę środowiska, klimatu, zdrowa i jakości życia ludzi oraz zwierząt w Unii Europejskiej (UE) i poza jej granicami.

Naukowcy zaproponowali konkretne i szczegółowe rozwiązania w ramach 10 działań do natychmiastowej realizacji przez Unię Europejską.

Powinny one polegać na finansowym wspieraniu form produkcji rolnej, która w najwyższym stopniu przyczynia się do ochrony środowiska i klimatu, zapewnia jak najwięcej usług ekosystemowych i wspiera wielofunkcyjność obszarów wiejskich. Wymaga to przekształcenia płatności bezpośrednich w płatności za dobra publiczne, które dostarczają rolnictwo oraz obszary wiejskie. Jak najwyższe wsparcie powinny otrzymywać agroekologiczne praktyki rolne, np. rolnictwo ekologiczne oraz agroleśnictwo. W uproszczeniu – im więcej dóbr publicznych dostarcza przyjęta przez rolnika metoda produkcji, tym więcej pieniędzy powinien on otrzymywać z kieszeni podatników.

Naukowcy szczególnie rekomendują przeznaczenie jak największych środków finansowych na działania rolno-środowiskowo-klimatyczne, płatności do rolnictwa ekologicznego oraz do obszarów NATURA 2000, gdyż są one uważane za przynoszące najlepsze efekty ekologiczne. Odradzają natomiast utrzymanie dotychczasowej formy wsparcia dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi (ONW), gdyż ich wpływ na środowisko jest niejednoznaczny, a może również przyczyniać się do wzrostu emisji gazów cieplarnianych.

Generalnie, intensywna produkcja rolna charakteryzująca się wysoką emisją gazów cieplarnianych i powodująca degradację środowiska naturalnego, a także zakłócenia na rynkach rolnych, powinna zostać wyłączona z finansowania w ramach WPR.

Naukowcy wzywają do zwiększenia przejrzystości sposobu planowania WPR oraz demokratyzacji procesów podejmowania decyzji dotyczących przyszłości rolnictwa i żywności w Unii Europejskiej. Przede wszystkim domagają się poprawy i uzupełnienia wskaźników, które mają służyć realizacji celów środowiskowo-klimatycznych w ramach przyszłej WPR zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem i Zieloną Architekturą. Precyzyjne i jasne wskaźniki umożliwią państwom członkowskim UE realizację celów środowiskowo-klimatycznych zamiast próby „równania w dół” z uwagi na elastyczny dobór działań w ramach Krajowych Planów Strategicznych przy jednoczesnym braku ich wyraźnego określenia przez Komisję Europejską. Dobrze określone wskaźniki i propozycje konkretnych działań pozwolą uniknąć pozorowania przez władze państw członkowskich, że wdrażają działania na rzecz ochrony środowiska i klimatu.

Apel naukowców odnosi także do przyjęcia zasady, że przyznawanie odszkodowania w ramach instrumentów ubezpieczeniowych WPR za ryzyko związane z zagrożeniami dla produkcji rolnej powiązanymi również ze zmianą klimatu (susza, ulewne deszcze, powodzie, pożary), powinno być powiązane z oceną czy rolnik, który ubiega się o odszkodowanie podjął jakiekolwiek działania w ramach swojej produkcji przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu.

Ostatnią kwestią podniesioną w apelu naukowców jest postrzeganie wpływu WPR nie tylko na sprawy ekonomiczne, społeczne i środowiskowe państw UE, ale także oddziaływania unijnej polityki rolnej na inne kraje. Kryzys klimatyczny, niszczenie środowiska oraz zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego są problemami globalnymi. Z tego powodu, polityka rolna UE powinna być prowadzona tak, by inne obszary świata – zwłaszcza kraje Globalnego Południa – nie musiały ponosić kosztów społecznych i środowiskowych wynikających z braku  reformy WPR i jej dalsze podporządkowanie celowi  intensyfikacji produkcji oraz walki o konkurencyjną pozycję na rynkach rolnych.

Koalicja Żywa Ziemia uznając wagę apelu przygotowała jego tłumaczenie.

Polskie tłumaczenie można przeczytać tutaj.

Apel w języku angielskim można przeczytać tutaj.